Công chứng văn bản thỏa thuận phân chia di sản bị vô hiệu khi?

Việc công chứng văn bản thỏa thuận phân chia di sản là bước quan trọng giúp các đồng thừa kế xác lập quyền tài sản hợp pháp, tránh tranh chấp sau này. Tuy nhiên, không phải mọi văn bản công chứng đều có hiệu lực pháp luật. Trong một số trường hợp, công chứng văn bản thỏa thuận phân chia di sản bị vô hiệu theo quy định của pháp luật. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ căn cứ pháp lý, các trường hợp vô hiệu, hậu quả và cách xử lý khi gặp tình huống này.

>>> Xem thêm: Đáp ứng nhanh nhu cầu công chứng cho cá nhân và doanh nghiệp tại văn phòng công chứng.

1. Căn cứ pháp lý xác định văn bản công chứng vô hiệu ⚖️

Để xác định công chứng văn bản thỏa thuận phân chia di sản vô hiệu, cần căn cứ vào các quy định sau:

• Bộ luật Dân sự năm 2015:

  • Điều 117: Điều kiện có hiệu lực của giao dịch dân sự.

  • Điều 123: Giao dịch dân sự vô hiệu do vi phạm điều cấm của luật, trái đạo đức xã hội.

  • Điều 124: Giao dịch dân sự vô hiệu giả tạo.

  • Điều 131: Hậu quả pháp lý của giao dịch dân sự vô hiệu.

• Luật Công chứng năm 2014, sửa đổi bổ sung năm 2024 (có hiệu lực từ 01/01/2025):

  • Điều 7: Trách nhiệm của công chứng viên.

  • Điều 52 và 57: Quy định về công chứng văn bản thỏa thuận phân chia di sản.

  • Điều 75: Hủy bỏ hoặc tuyên bố văn bản công chứng vô hiệu.

📜 Theo Điều 75 Luật Công chứng (sửa đổi 2024):

“Văn bản công chứng có thể bị Tòa án tuyên bố vô hiệu nếu có căn cứ cho rằng việc công chứng vi phạm điều kiện có hiệu lực của giao dịch dân sự hoặc được thực hiện trái quy định pháp luật về công chứng.”

2. Các trường hợp công chứng văn bản thỏa thuận phân chia di sản vô hiệu 🚫

Việc công chứng văn bản thỏa thuận phân chia di sản vô hiệu thường xảy ra khi có một trong các vi phạm sau:

2.1. Người tham gia không có năng lực hành vi dân sự đầy đủ

Nếu một trong các đồng thừa kế là người mất năng lực hành vi dân sự, người chưa thành niên, hoặc người bị hạn chế năng lực hành vi dân sự mà không có người đại diện hợp pháp tham gia, thì văn bản công chứng sẽ vô hiệu.

Ví dụ:
👩‍👩‍👧 Bà H mất, để lại di sản là một căn nhà. Các con của bà thỏa thuận phân chia di sản, nhưng trong số đó có bé T mới 14 tuổi không có người giám hộ ký thay. Văn bản vẫn được công chứng viên ký xác nhận. Sau đó, Tòa án tuyên bố văn bản vô hiệu vì thiếu người đại diện hợp pháp cho người chưa thành niên.

2.2. Người ký không tự nguyện hoặc bị ép buộc, lừa dối

Theo Điều 127 Bộ luật Dân sự 2015, giao dịch dân sự được xác lập do bị lừa dối, đe dọa, cưỡng ép là vô hiệu.
Trong công chứng di sản, nếu có người bị ép buộc ký vào văn bản hoặc không hiểu rõ nội dung nhưng vẫn ký, văn bản đó có thể bị hủy theo quyết định của Tòa án.

2.3. Di sản đang tranh chấp hoặc không đủ điều kiện chuyển quyền

Công chứng viên không được công chứng văn bản thỏa thuận nếu tài sản đang tranh chấp, bị kê biên hoặc chưa đủ điều kiện pháp lý.
Tuy nhiên, nếu công chứng viên vẫn thực hiện, văn bản sẽ bị vô hiệu về nội dung.

Ví dụ:
🏠 Ông T để lại mảnh đất nhưng chưa có sổ đỏ. Các con của ông vẫn lập văn bản phân chia di sản và công chứng. Sau đó, UBND từ chối sang tên vì di sản chưa đủ điều kiện pháp lý, khiến văn bản bị tuyên vô hiệu.

2.4. Vi phạm quy định về thẩm quyền và trình tự công chứng

Theo Điều 42 Luật Công chứng (sửa đổi 2024), văn bản thỏa thuận phân chia di sản phải được công chứng tại nơi có bất động sản hoặc nơi cư trú cuối cùng của người để lại di sản.
Nếu công chứng ở địa phương khác, hoặc không đúng tổ chức hành nghề công chứng có thẩm quyền, văn bản sẽ không có giá trị pháp lý.

>>> Xem thêm: Muốn chuyển nhượng đất nhanh, đúng luật, bạn nên sử dụng dịch vụ làm sổ đỏ trọn gói của đơn vị công chứng uy tín.

3. Hậu quả pháp lý khi văn bản công chứng bị vô hiệu ⚠️

Khi công chứng văn bản thỏa thuận phân chia di sản vô hiệu, pháp luật quy định hậu quả như sau:

• 📌 Các bên khôi phục lại tình trạng ban đầu, hoàn trả cho nhau tài sản đã nhận (nếu có).

• 📌 Quyền sử dụng, quyền sở hữu di sản chưa được xác lập hợp pháp — có nghĩa là người đã đứng tên theo văn bản vô hiệu phải hủy đăng ký sang tên.

• 📌 Nếu công chứng viên có lỗi (như công chứng sai quy định, không kiểm tra hồ sơ), người bị thiệt hại có quyền yêu cầu bồi thường theo Điều 76 Luật Công chứng (sửa đổi 2024).

4. Cách khắc phục và phòng tránh văn bản công chứng vô hiệu ✅

Để tránh rủi ro pháp lý khi thực hiện công chứng văn bản thỏa thuận phân chia di sản, người dân nên lưu ý:

4.1. Chuẩn bị hồ sơ hợp lệ

• Giấy chứng tử của người để lại di sản.

• Giấy tờ chứng minh quyền sở hữu tài sản.

• Giấy tờ chứng minh quan hệ thừa kế (giấy khai sinh, hộ khẩu…).

• CCCD/hộ chiếu của tất cả người thừa kế.

• Nếu có người chưa thành niên hoặc mất năng lực hành vi dân sự, phải có người giám hộ hợp pháp kèm quyết định của Tòa án hoặc cơ quan có thẩm quyền.

4.2. Lựa chọn đúng nơi công chứng

Chỉ thực hiện tại tổ chức hành nghề công chứng (phòng công chứng hoặc văn phòng công chứng) nơi có bất động sản hoặc nơi cư trú cuối cùng của người để lại di sản.

4.3. Kiểm tra nội dung văn bản kỹ lưỡng

Công chứng viên sẽ giải thích quyền, nghĩa vụ, hậu quả pháp lý trước khi ký. Các bên cần đọc kỹ, tránh hiểu nhầm, hoặc để người khác ký thay khi chưa được ủy quyền hợp pháp.

4.4. Giữ lại bản chính công chứng và biên nhận

Đây là chứng cứ quan trọng nếu sau này có tranh chấp hoặc yêu cầu xem xét hiệu lực của văn bản.

>>> Xem thêm: Cách tra cứu trực tuyến Phí công chứng nhanh chóng.

5. Ví dụ thực tế về công chứng văn bản thỏa thuận phân chia di sản vô hiệu 💡

Tình huống thực tế:
Ông Nguyễn Văn Tâm mất năm 2021, để lại căn hộ đứng tên riêng. Ba người con làm văn bản thỏa thuận phân chia di sản, trong đó anh cả ký thay em út đang làm việc ở Nhật Bản mà không có giấy ủy quyền.
Văn bản được công chứng tại TP.HCM, nhưng khi sang tên, cơ quan đăng ký từ chối vì thiếu chữ ký hợp pháp. Sau đó, người con út về nước khởi kiện.
Tòa án tuyên:

“Văn bản công chứng vô hiệu vì người tham gia giao dịch không trực tiếp ký, không có giấy ủy quyền hợp pháp.”

➡️ Kết quả: Hồ sơ sang tên bị hủy, các bên phải làm lại thủ tục từ đầu, tốn thời gian và chi phí.

6. Kết luận 🌿

Như vậy, công chứng văn bản thỏa thuận phân chia di sản vô hiệu khi vi phạm các điều kiện có hiệu lực của giao dịch dân sự, sai thẩm quyền công chứng, hoặc không đúng trình tự pháp luật.
Để tránh rủi ro, người dân nên thực hiện công chứng tại tổ chức hành nghề công chứng uy tín, có công chứng viên giàu kinh nghiệm, tuân thủ đầy đủ quy định về hồ sơ, năng lực và tự nguyện.

Nếu bạn cần thông tin thêm hoặc hỗ trợ trong việc soạn thảo và công chứng hợp đồng, đừng ngần ngại liên hệ ngay với Văn phòng công chứng Nguyễn Huệ. Chúng tôi chuyên cung cấp dịch vụ công chứng với đội ngũ luật sư và công chứng viên giàu kinh nghiệm sẵn sàng hỗ trợ bạn mọi thủ tục pháp lý cần thiết. Hãy gọi cho chúng tôi qua số điện thoại 0966.22.7979 hoặc đến trực tiếp văn phòng để nhận được sự tư vấn tận tình và chuyên nghiệp!

Các bài viết liên quan:

>>> Hồ sơ cần chuẩn bị khi thực hiện công chứng hợp đồng bảo lãnh

>>> Phân biệt hợp đồng ở nhờ và hợp đồng mượn tài sản

>>> Công chứng di chúc, ủy quyền, hợp đồng tại Văn phòng công chứng Hà Nội – nhanh và chính xác.

>>> Bạn cần công chứng hợp đồng, di chúc hay giấy ủy quyền? Hãy dùng Dịch vụ công chứng ngay hôm nay.

>>> Đừng để giấy tờ làm khó bạn – thử ngay Công chứng ngoài trụ sở.

VĂN PHÒNG CÔNG CHỨNG NGUYỄN HUỆ

Miễn phí dịch vụ công chứng tại nhà

1. Công chứng viên kiêm Trưởng Văn phòng Nguyễn Thị Huệ: Cử nhân luật, cán bộ cấp cao, đã có 31 năm làm công tác pháp luật, có kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý nhà nước về công chứng, hộ tịch, quốc tịch. Trong đó có 7 năm trực tiếp làm công chứng và lãnh đạo Phòng Công chứng.
2. Công chứng viên Nguyễn Thị Thủy: Thẩm Phán ngành Tòa án Hà Nội với kinh nghiệm công tác pháp luật 30 năm trong ngành Tòa án, trong đó 20 năm ở cương vị Thẩm Phán.

Bên cạnh đó là đội ngũ cán bộ nghiệp vụ năng động, nhiệt tình, có trình độ chuyên môn cao và tận tụy trong công việc.

• Địa chỉ: 165 Giảng Võ, phường Cát Linh, quận Đống Đa, Hà Nội
• Hotline: 0966.22.7979
• Email: ccnguyenhue165@gmail.com