Sao y chứng thực giấy tờ, tài liệuTính tự nguyện của người ký là điều kiện cốt lõi bảo đảm hiệu lực của mọi giao dịch dân sự được công chứng. Tuy nhiên, trong thực tiễn, không ít trường hợp người ký văn bản công chứng thực hiện giao dịch trong tình trạng bị ép buộc, đe dọa hoặc lừa dối, dẫn đến việc không tự nguyện khi công chứng. Khi đó, văn bản công chứng dù đã hoàn tất về hình thức vẫn có thể bị hủy hoặc bị tuyên vô hiệu. Bài viết này phân tích rõ căn cứ pháp lý, cách thức xử lý và hệ quả pháp lý của việc hủy văn bản công chứng do người ký không tự nguyện.
>>> Xem thêm: Quy định mới: Trách nhiệm pháp lý của văn phòng công chứng nếu sai phạm
1. Tự nguyện – điều kiện bắt buộc để văn bản công chứng có hiệu lực
Theo pháp luật dân sự, ý chí tự nguyện của các bên là một trong những điều kiện bắt buộc để giao dịch dân sự có hiệu lực.
Cụ thể, “Điều 117 Bộ luật Dân sự 2015” quy định giao dịch dân sự chỉ có hiệu lực khi:
-
Chủ thể có năng lực pháp luật và năng lực hành vi dân sự phù hợp;
-
Chủ thể tham gia giao dịch hoàn toàn tự nguyện;
-
Mục đích và nội dung của giao dịch không vi phạm điều cấm của luật, không trái đạo đức xã hội.
Do đó, nếu người ký văn bản công chứng không xuất phát từ ý chí tự do, thì giao dịch đã vi phạm điều kiện có hiệu lực ngay từ thời điểm xác lập.
2. Không tự nguyện khi công chứng là gì?
Không tự nguyện khi công chứng được hiểu là tình trạng người ký văn bản công chứng không thể hiện ý chí độc lập, tự do khi giao kết giao dịch, do chịu sự tác động trái pháp luật từ bên khác hoặc từ hoàn cảnh khách quan.
Các biểu hiện thường gặp của việc không tự nguyện gồm:
-
Bị đe dọa, uy hiếp tinh thần;
-
Bị cưỡng ép về thể chất hoặc tinh thần;
-
Bị lừa dối về nội dung, bản chất giao dịch;
-
Bị lợi dụng tình trạng khó khăn, phụ thuộc;
-
Bị ép ký khi không có đủ khả năng nhận thức, làm chủ hành vi tại thời điểm ký.
Những yếu tố này làm sai lệch ý chí thực sự của người ký văn bản công chứng.
>>> Xem thêm: Thủ tục sang tên nhanh qua dịch vụ làm sổ đỏ
3. Căn cứ pháp lý xử lý văn bản công chứng khi người ký không tự nguyện
Khi phát sinh tình trạng không tự nguyện khi công chứng, việc xử lý văn bản công chứng được đặt trên cơ sở các quy định sau:
-
“Điều 127 Bộ luật Dân sự 2015” quy định giao dịch dân sự vô hiệu do bị lừa dối, đe dọa, cưỡng ép;
-
“Điều 52 Luật Công chứng 2014” quy định Tòa án có thẩm quyền tuyên bố văn bản công chứng vô hiệu khi có căn cứ cho rằng việc công chứng vi phạm pháp luật;
-
“Điều 117 Bộ luật Dân sự 2015” về điều kiện có hiệu lực của giao dịch dân sự.
Như vậy, văn bản công chứng trong trường hợp này không được hủy theo thủ tục hành chính tại tổ chức hành nghề công chứng, mà phải được xử lý thông qua phán quyết của Tòa án.
4. Phân biệt hủy văn bản công chứng và tuyên bố vô hiệu do không tự nguyện
Trong thực tiễn, cần phân biệt rõ hai cơ chế pháp lý sau:
-
Hủy văn bản công chứng theo thỏa thuận theo “Điều 51 Luật Công chứng 2014” chỉ áp dụng khi giao dịch được xác lập hợp pháp và các bên tự nguyện chấm dứt;
-
Tuyên bố văn bản công chứng vô hiệu áp dụng khi giao dịch ngay từ đầu đã vi phạm điều kiện về ý chí tự nguyện.
Đối với trường hợp không tự nguyện khi công chứng, việc “hủy” văn bản công chứng thực chất là hệ quả của việc giao dịch bị Tòa án tuyên vô hiệu.
5. Trách nhiệm pháp lý của các bên khi người ký không tự nguyện
5.1. Trách nhiệm của bên có hành vi ép buộc, lừa dối
Bên có hành vi làm cho người khác ký văn bản công chứng trong tình trạng không tự nguyện có thể phải chịu:
-
Trách nhiệm dân sự bồi thường thiệt hại;
-
Trách nhiệm hành chính hoặc hình sự, tùy tính chất và mức độ vi phạm.
Theo “Điều 585 Bộ luật Dân sự 2015”, người gây thiệt hại phải bồi thường toàn bộ thiệt hại thực tế phát sinh.
5.2. Trách nhiệm của công chứng viên
Công chứng viên có nghĩa vụ kiểm tra ý chí tự nguyện của người yêu cầu công chứng. Nếu:
-
Không trực tiếp hỏi, xác minh ý chí;
-
Bỏ qua dấu hiệu bị ép buộc, đe dọa rõ ràng;
thì có thể phát sinh trách nhiệm theo “Điều 38 Luật Công chứng 2014”, bao gồm nghĩa vụ bồi thường thiệt hại do lỗi nghề nghiệp.
>>> Xem thêm: Công chứng uỷ quyền cho người nước ngoài khi giao dịch tại Việt Nam
6. Hệ quả pháp lý khi văn bản công chứng bị tuyên vô hiệu do không tự nguyện
Khi văn bản công chứng bị tuyên vô hiệu vì không tự nguyện khi công chứng, hệ quả pháp lý được áp dụng theo “Điều 131 Bộ luật Dân sự 2015”, cụ thể:
-
Các bên khôi phục lại tình trạng ban đầu;
-
Hoàn trả cho nhau những gì đã nhận;
-
Bên có lỗi gây thiệt hại phải bồi thường.
Văn bản công chứng không làm phát sinh, thay đổi hay chấm dứt quyền, nghĩa vụ dân sự kể từ thời điểm giao kết.
7. Một số lưu ý thực tiễn để bảo vệ quyền lợi khi không tự nguyện ký công chứng
Trong thực tiễn giải quyết tranh chấp, người cho rằng mình không tự nguyện khi công chứng cần lưu ý:
-
Thu thập chứng cứ về hành vi ép buộc, lừa dối (ghi âm, tin nhắn, nhân chứng);
-
Yêu cầu giám định tâm lý, sức khỏe nếu cần thiết;
-
Thực hiện quyền khởi kiện trong thời hiệu theo quy định;
-
Tham vấn luật sư để xây dựng chiến lược bảo vệ quyền lợi.
Việc chứng minh yếu tố không tự nguyện có ý nghĩa quyết định đến kết quả giải quyết tranh chấp.
Kết luận
Hủy văn bản công chứng do người ký không tự nguyện là hệ quả pháp lý tất yếu khi điều kiện về ý chí tự do của chủ thể không được bảo đảm. Trường hợp không tự nguyện khi công chứng không chỉ làm mất hiệu lực của văn bản đã ký mà còn kéo theo nhiều trách nhiệm pháp lý cho bên vi phạm và cả chủ thể hành nghề công chứng nếu có lỗi. Do đó, bảo đảm sự tự nguyện thực chất của người ký luôn là nguyên tắc trung tâm trong hoạt động công chứng và trong mọi giao dịch dân sự.
Nếu bạn cần thông tin thêm hoặc hỗ trợ trong việc soạn thảo và công chứng hợp đồng, đừng ngần ngại liên hệ ngay với Văn phòng công chứng Nguyễn Huệ. Chúng tôi chuyên cung cấp dịch vụ công chứng với đội ngũ luật sư và công chứng viên giàu kinh nghiệm sẵn sàng hỗ trợ bạn mọi thủ tục pháp lý cần thiết. Hãy gọi cho chúng tôi qua số điện thoại 0966.22.7979 hoặc đến trực tiếp văn phòng để nhận được sự tư vấn tận tình và chuyên nghiệp!
Các bài viết liên quan:
>>> Trách nhiệm công chứng viên khi công chứng hợp đồng đặt cọc
>>> Giấy ủy quyền nhận tiền có thể lập tay rồi mang đi công chứng?
>>> Văn phòng công chứng Hà Nội hỗ trợ công chứng hợp đồng mua bán nhà đất trọn gói
>>> Những lỗi thường gặp khi làm thủ tục đăng ký kết hôn
>>> Lệ phí trước bạ được tính như thế nào? khi chuyển nhượng bất động sản
VĂN PHÒNG CÔNG CHỨNG NGUYỄN HUỆ
Miễn phí dịch vụ công chứng tại nhà
- Công chứng viên kiêm Trưởng Văn phòng Nguyễn Thị Huệ: Cử nhân luật, cán bộ cấp cao, đã có 31 năm làm công tác pháp luật, có kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý nhà nước về công chứng, hộ tịch, quốc tịch. Trong đó có 7 năm trực tiếp làm công chứng và lãnh đạo Phòng Công chứng.
- Công chứng viên Nguyễn Thị Thủy: Thẩm Phán ngành Tòa án Hà Nội với kinh nghiệm công tác pháp luật 30 năm trong ngành Tòa án, trong đó 20 năm ở cương vị Thẩm Phán.
Bên cạnh đó là đội ngũ cán bộ nghiệp vụ năng động, nhiệt tình, có trình độ chuyên môn cao và tận tụy trong công việc.
- Địa chỉ: 165 Giảng Võ, phường Ô Chợ Dừa, Hà Nội
- Hotline: 0966.22.7979
- Email: ccnguyenhue165@gmail.com