Sao y chứng thực giấy tờ, tài liệuTrong các giao dịch dân sự được công chứng, việc xác định đúng chủ thể tham gia giao dịch là điều kiện tiên quyết bảo đảm hiệu lực pháp lý của văn bản. Tuy nhiên, trên thực tế, không ít trường hợp văn bản công chứng được lập khi sai chủ thể công chứng, dẫn đến tranh chấp và nguy cơ bị vô hiệu. Sai sót này có thể xuất phát từ nhầm lẫn về nhân thân, năng lực hành vi dân sự hoặc quyền định đoạt đối với tài sản. Bài viết dưới đây phân tích rõ các dạng sai chủ thể, căn cứ pháp lý xử lý và hệ quả pháp lý của việc hủy văn bản công chứng trong những trường hợp này.
>>> Xem thêm: Có thể ủy quyền cho người thân đến văn phòng công chứng thay mình không?
1. Chủ thể giao dịch trong văn bản công chứng là ai?
Chủ thể giao dịch là cá nhân hoặc pháp nhân trực tiếp xác lập, thực hiện quyền và nghĩa vụ dân sự thông qua giao dịch được công chứng.
Theo “Điều 117 Bộ luật Dân sự 2015”, giao dịch dân sự chỉ có hiệu lực khi:
-
Chủ thể có năng lực pháp luật dân sự, năng lực hành vi dân sự phù hợp;
-
Chủ thể tham gia giao dịch hoàn toàn tự nguyện;
-
Nội dung và mục đích giao dịch không vi phạm điều cấm của luật.
Trong văn bản công chứng, việc xác định đúng chủ thể không chỉ dừng lại ở thông tin nhân thân, mà còn bao gồm việc xác định đúng người có quyền định đoạt đối với tài sản hoặc quyền, nghĩa vụ được giao dịch.
2. Sai chủ thể công chứng là gì?
Sai chủ thể công chứng được hiểu là việc văn bản công chứng được lập với người không phải là chủ thể hợp pháp của giao dịch hoặc không có đầy đủ điều kiện pháp lý để tham gia giao dịch.
Các trường hợp sai chủ thể thường gặp gồm:
-
Người ký không phải là chủ sở hữu hoặc người có quyền định đoạt tài sản;
-
Người ký không đủ năng lực hành vi dân sự tại thời điểm giao kết;
-
Người ký không đúng tư cách đại diện hoặc vượt quá phạm vi đại diện;
-
Nhầm lẫn chủ thể trong giao dịch liên quan đến tài sản chung;
-
Giao dịch do người mạo danh, giả mạo nhân thân xác lập.
Những trường hợp này đều làm ảnh hưởng trực tiếp đến điều kiện có hiệu lực của giao dịch dân sự.
3. Sai chủ thể công chứng có làm vô hiệu văn bản công chứng không?
Về nguyên tắc, sai chủ thể công chứng là căn cứ quan trọng dẫn đến giao dịch dân sự vô hiệu.
Theo “Điều 131 Bộ luật Dân sự 2015”, giao dịch dân sự vô hiệu không làm phát sinh, thay đổi hoặc chấm dứt quyền, nghĩa vụ dân sự của các bên kể từ thời điểm giao kết.
Ngoài ra, các căn cứ vô hiệu thường được áp dụng trong trường hợp sai chủ thể bao gồm:
-
“Điều 122 Bộ luật Dân sự 2015” về giao dịch vô hiệu;
-
“Điều 123 Bộ luật Dân sự 2015” về giao dịch vi phạm điều cấm của luật;
-
“Điều 125 Bộ luật Dân sự 2015” về giao dịch do người không có năng lực hành vi dân sự xác lập.
Do đó, văn bản công chứng dù đã được công chứng hợp lệ về hình thức vẫn có thể bị Tòa án tuyên vô hiệu nếu xác định sai chủ thể.
>>> Xem thêm: Khiếu nại thế nào nếu dịch vụ làm sổ đỏ làm sai thông tin?
4. Hủy văn bản công chứng trong trường hợp sai chủ thể giao dịch
Cần phân biệt rõ hai cơ chế xử lý:
-
Không áp dụng hủy văn bản công chứng theo thỏa thuận theo “Điều 51 Luật Công chứng 2014”, vì giao dịch ngay từ đầu đã không hợp pháp;
-
Áp dụng tuyên bố văn bản công chứng vô hiệu theo “Điều 52 Luật Công chứng 2014” thông qua phán quyết của Tòa án.
Trên thực tế, việc “hủy” trong trường hợp sai chủ thể công chứng thường được hiểu là hệ quả pháp lý của việc tuyên bố vô hiệu, chứ không phải là thủ tục hành chính tại tổ chức hành nghề công chứng.
5. Trách nhiệm pháp lý của các bên khi sai chủ thể công chứng
5.1. Trách nhiệm của người ký sai chủ thể
Người không có quyền hoặc không đủ điều kiện pháp lý mà vẫn ký kết giao dịch có thể phải chịu:
-
Trách nhiệm dân sự bồi thường thiệt hại;
-
Trách nhiệm hành chính hoặc hình sự nếu có hành vi gian dối, giả mạo.
Theo “Điều 585 Bộ luật Dân sự 2015”, người gây thiệt hại phải bồi thường toàn bộ thiệt hại thực tế.
5.2. Trách nhiệm của công chứng viên
Nếu công chứng viên không kiểm tra đầy đủ điều kiện chủ thể, để xảy ra sai chủ thể công chứng, thì có thể phát sinh trách nhiệm theo “Điều 38 Luật Công chứng 2014”, bao gồm nghĩa vụ bồi thường thiệt hại và trách nhiệm nghề nghiệp khác.
>>> Xem thêm: Công chứng mua bán xe ngoài giờ – hỗ trợ buổi tối, cuối tuần
5.3. Quyền lợi của bên thứ ba ngay tình
Theo “Điều 133 Bộ luật Dân sự 2015”, trong một số trường hợp nhất định, quyền lợi của bên thứ ba ngay tình có thể được pháp luật bảo vệ, nhưng việc bảo vệ này bị hạn chế đáng kể nếu giao dịch được xác lập bởi chủ thể không có quyền định đoạt.
6. Hệ quả pháp lý khi văn bản công chứng bị tuyên vô hiệu do sai chủ thể
Khi văn bản công chứng bị tuyên vô hiệu do sai chủ thể công chứng, hệ quả pháp lý được xác định theo “Điều 131 Bộ luật Dân sự 2015”, bao gồm:
-
Các bên hoàn trả cho nhau những gì đã nhận;
-
Khôi phục tình trạng ban đầu;
-
Bên có lỗi gây thiệt hại phải bồi thường.
Việc xác định rõ hệ quả giúp các bên chủ động xử lý hậu quả pháp lý phát sinh.
7. Một số lưu ý thực tiễn để tránh sai chủ thể trong công chứng
Để hạn chế rủi ro pháp lý, cần đặc biệt lưu ý:
-
Kiểm tra kỹ giấy tờ nhân thân, giấy tờ chứng minh quyền sở hữu, quyền sử dụng;
-
Xác định rõ tư cách đại diện và phạm vi đại diện;
-
Làm rõ chế độ tài sản chung – riêng trước khi ký kết;
-
Không ký thay, ký hộ khi không có ủy quyền hợp pháp.
Những lưu ý này có ý nghĩa quan trọng trong việc bảo đảm an toàn pháp lý cho giao dịch.
Kết luận
Hủy văn bản công chứng do sai chủ thể giao dịch là hệ quả pháp lý tất yếu khi điều kiện về chủ thể không được bảo đảm. Việc sai chủ thể công chứng không chỉ làm mất hiệu lực của văn bản mà còn kéo theo nhiều trách nhiệm pháp lý cho các bên liên quan và công chứng viên. Do đó, xác định đúng chủ thể giao dịch ngay từ đầu vẫn là giải pháp căn cơ nhất để phòng ngừa tranh chấp và bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của các bên.
Nếu bạn cần thông tin thêm hoặc hỗ trợ trong việc soạn thảo và công chứng hợp đồng, đừng ngần ngại liên hệ ngay với Văn phòng công chứng Nguyễn Huệ. Chúng tôi chuyên cung cấp dịch vụ công chứng với đội ngũ luật sư và công chứng viên giàu kinh nghiệm sẵn sàng hỗ trợ bạn mọi thủ tục pháp lý cần thiết. Hãy gọi cho chúng tôi qua số điện thoại 0966.22.7979 hoặc đến trực tiếp văn phòng để nhận được sự tư vấn tận tình và chuyên nghiệp!
Các bài viết liên quan:
>>> Trách nhiệm công chứng viên khi công chứng hợp đồng đặt cọc
>>> Giấy ủy quyền nhận tiền có thể lập tay rồi mang đi công chứng?
>>> Văn phòng công chứng Hà Nội hỗ trợ công chứng hợp đồng mua bán nhà đất trọn gói
>>> Những lỗi thường gặp khi làm thủ tục đăng ký kết hôn
>>> Lệ phí trước bạ được tính như thế nào? khi chuyển nhượng bất động sản
VĂN PHÒNG CÔNG CHỨNG NGUYỄN HUỆ
Miễn phí dịch vụ công chứng tại nhà
- Công chứng viên kiêm Trưởng Văn phòng Nguyễn Thị Huệ: Cử nhân luật, cán bộ cấp cao, đã có 31 năm làm công tác pháp luật, có kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý nhà nước về công chứng, hộ tịch, quốc tịch. Trong đó có 7 năm trực tiếp làm công chứng và lãnh đạo Phòng Công chứng.
- Công chứng viên Nguyễn Thị Thủy: Thẩm Phán ngành Tòa án Hà Nội với kinh nghiệm công tác pháp luật 30 năm trong ngành Tòa án, trong đó 20 năm ở cương vị Thẩm Phán.
Bên cạnh đó là đội ngũ cán bộ nghiệp vụ năng động, nhiệt tình, có trình độ chuyên môn cao và tận tụy trong công việc.
- Địa chỉ: 165 Giảng Võ, phường Ô Chợ Dừa, Hà Nội
- Hotline: 0966.22.7979
- Email: ccnguyenhue165@gmail.com