Người bị hạn chế năng lực hành vi dân sự có quyền nhận thừa kế không?

Người bị hạn chế năng lực hành vi dân sự có quyền nhận thừa kế không là câu hỏi thường gặp khi gia đình có người mắc bệnh tâm thần, khuyết tật trí tuệ hoặc không thể tự mình nhận thức, làm chủ hành vi. Trong thực tế, nhiều trường hợp phát sinh tranh chấp do không hiểu rõ quy định pháp luật về quyền thừa kế của nhóm đối tượng này. Theo pháp luật dân sự hiện hành, người bị hạn chế năng lực hành vi dân sự vẫn có quyền hưởng di sản nhưng phải tuân theo cơ chế đại diện và giám hộ chặt chẽ. Bài viết dưới đây sẽ giúp bạn hiểu rõ quy định, thủ tục và cách bảo vệ quyền lợi hợp pháp cho người thừa kế thuộc nhóm này.

>>> Xem thêm: Vì sao cần lưu bản sao công chứng tại văn phòng công chứng?

1. Người bị hạn chế năng lực hành vi dân sự là ai?

Theo “Điều 24 Bộ luật Dân sự 2015”, người bị hạn chế năng lực hành vi dân sự là người tuy vẫn nhận thức được hành vi của mình nhưng không thể điều khiển hành vi một cách đầy đủ, và được Tòa án ra quyết định tuyên bố hạn chế năng lực hành vi dân sự.

Một số trường hợp thường gặp:

• Người mắc bệnh nghiện ma túy, nghiện rượu nặng.

• Người có rối loạn tâm thần nhưng chưa đến mức mất năng lực.

• Người không đủ khả năng tự mình quyết định các giao dịch quan trọng.

>>> Xem thêm: Những lỗi thường gặp khi không dùng dịch vụ sang tên sổ đỏ chuyên nghiệp

2. Người bị hạn chế năng lực hành vi dân sự có quyền hưởng thừa kế không?

Câu trả lời là CÓ.

Theo “Điều 644 Bộ luật Dân sự 2015” và các quy định về quyền thừa kế:

• Mọi cá nhân đều bình đẳng về quyền thừa kế, không bị phân biệt do tình trạng sức khỏe, tâm lý.

• Người bị hạn chế năng lực hành vi dân sự vẫn được hưởng di sản thừa kế theo di chúc hoặc theo pháp luật.

Tuy nhiên, người này không tự mình thực hiện các thủ tục nhận thừa kế mà phải thông qua người đại diện hợp pháp.

>>> Xem thêm: Sai lầm thường gặp khi công chứng nhà đất và cách phòng tránh

3. Ai là người đại diện khi người thừa kế bị hạn chế năng lực hành vi dân sự?

Căn cứ “Điều 48 và Điều 49 Bộ luật Dân sự 2015”, người đại diện có thể là:

✔ Người giám hộ theo quyết định của Tòa án

Trường hợp phổ biến nhất. Giám hộ có thể là:

• Cha, mẹ;

• Vợ/chồng;

• Con cái trưởng thành;

• Người thân thích khác;

• Hoặc người do Tòa chỉ định.

✔ Người đại diện theo pháp luật của trẻ em

Nếu người thừa kế dưới 18 tuổi và đồng thời bị hạn chế năng lực, cha mẹ là người đại diện.

Người giám hộ/đại diện không được tự ý định đoạt tài sản của người được giám hộ vì lợi ích của mình. Mọi giao dịch phải vì lợi ích của người thừa kế.

>>> Xem thêm: Ưu điểm của việc kí Di chúc tại nhà với công chứng viên chuyên nghiệp

4. Người giám hộ có quyền ký thay người thừa kế không?

Có, nhưng tuân thủ nguyên tắc sau:

• Ký thay trên tất cả hồ sơ thừa kế, bao gồm:

  • Văn bản khai nhận di sản

  • Văn bản thỏa thuận phân chia di sản

  • Hồ sơ sang tên nhà đất

  • Các giấy tờ liên quan khác

• Việc ký thay phải ghi rõ:
  “Ký thay… với tư cách người đại diện/giám hộ theo quyết định số… của Tòa án…”

• Giao dịch phải đảm bảo lợi ích tốt nhất cho người bị hạn chế năng lực hành vi dân sự.

5. Khi nào cần Tòa án can thiệp?

Các trường hợp bắt buộc phải yêu cầu Tòa án:

1. Người thừa kế có biểu hiện hạn chế năng lực nhưng chưa được tuyên → phải yêu cầu Tòa xác định.

2. Giữa các thành viên gia đình tranh chấp về người giám hộ.

3. Người giám hộ muốn bán hoặc chuyển nhượng tài sản thừa kế của người được giám hộ (ví dụ: đất, nhà) → phải xin phép Tòa.

6. Hồ sơ thừa kế trường hợp người thừa kế bị hạn chế năng lực hành vi

Hồ sơ gồm:

• Giấy chứng tử người để lại di sản

• Giấy tờ tài sản (sổ đỏ, đăng ký xe…)

• Giấy tờ tùy thân của người thừa kế

• “Quyết định của Tòa án về việc hạn chế năng lực hành vi dân sự”

• “Quyết định chỉ định người giám hộ” (nếu có)

• Giấy tờ tùy thân của người giám hộ

• Văn bản thừa kế (khai nhận/thoả thuận phân chia)

7. Lưu ý quan trọng để tránh vô hiệu giao dịch thừa kế

• Không để người hạn chế năng lực tự ký vào văn bản thừa kế – có thể bị xem là vô hiệu.

• Người giám hộ không được:

  • Tự ý định đoạt tài sản vì lợi ích cá nhân

  • Tự ý chia phần thừa kế khác với quy định

• Nếu có nghi vấn giám hộ lạm quyền → người thân có quyền yêu cầu Tòa thay đổi người giám hộ.

8. Kết luận

Người bị hạn chế năng lực hành vi dân sự vẫn có đầy đủ quyền hưởng thừa kế, nhưng phải thông qua người đại diện hoặc giám hộ để đảm bảo an toàn pháp lý. Gia đình cần nắm rõ các quy định về giám hộ, thủ tục công chứng và quyền đại diện để tránh rủi ro và tranh chấp phát sinh.

Nếu bạn cần thông tin thêm hoặc hỗ trợ trong việc soạn thảo và công chứng hợp đồng, đừng ngần ngại liên hệ ngay với Văn phòng công chứng Nguyễn Huệ. Chúng tôi chuyên cung cấp dịch vụ công chứng với đội ngũ luật sư và công chứng viên giàu kinh nghiệm sẵn sàng hỗ trợ bạn mọi thủ tục pháp lý cần thiết. Hãy gọi cho chúng tôi qua số điện thoại 0966.22.7979 hoặc đến trực tiếp văn phòng để nhận được sự tư vấn tận tình và chuyên nghiệp!

Các bài viết liên quan:

>>> Tòa án giải quyết ly hôn mất bao lâu nếu có tranh chấp con cái?

>>> Quyền thừa kế của vợ/chồng: Đối với tài khoản ngân hàng của người bạn đời

>>> Công chứng văn bản chấm dứt hợp đồng nhượng quyền thương mại

>>> Văn phòng công chứng Hà Nội tư vấn miễn phí thủ tục công chứng nhà đất

>>> Tra cứu phí công chứng online nhanh chóng, chính xác chỉ trong 1 phút

VĂN PHÒNG CÔNG CHỨNG NGUYỄN HUỆ

Miễn phí dịch vụ công chứng tại nhà

1. Công chứng viên kiêm Trưởng Văn phòng Nguyễn Thị Huệ: Cử nhân luật, cán bộ cấp cao, đã có 31 năm làm công tác pháp luật, có kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý nhà nước về công chứng, hộ tịch, quốc tịch. Trong đó có 7 năm trực tiếp làm công chứng và lãnh đạo Phòng Công chứng.
2. Công chứng viên Nguyễn Thị Thủy: Thẩm Phán ngành Tòa án Hà Nội với kinh nghiệm công tác pháp luật 30 năm trong ngành Tòa án, trong đó 20 năm ở cương vị Thẩm Phán.

Bên cạnh đó là đội ngũ cán bộ nghiệp vụ năng động, nhiệt tình, có trình độ chuyên môn cao và tận tụy trong công việc.

• Địa chỉ: 165 Giảng Võ, phường Ô Chợ Dừa, Hà Nội
• Hotline: 0966.22.7979
• Email: ccnguyenhue165@gmail.com